نماز شب از نماز های مستحب در شریعت اسلام است که بسیار تأکید شده و برای آن پاداشهای بسیاری ذکر گردیده است. نماز شب نمازیست مستحبی که بر پیامبر اسلام واجب بود.

 

نماز شب یازده رکعت است:

 

1. هشت رکعت به نیت نماز شب (چهار نماز دو رکعتی مانند نماز صبح)

2. دو رکعت به نیت نماز شفع (بهتر است در رکعت اول آن بعد از حمد، سوره ناس و در رکعت دوم بعد از حمد، سوره فلق خواند شود)

3. یک رکعت نماز وتر، طریق نماز و شرح آن به این صورت است که:

بعد از حمد سه بار سوره توحید و یک بار سوره فلق و یک بار سوره ناس را می خوانیم (می توان یک سورهٔ تنها خواند)

بعد از خواندن سوره دست ها را برای قنوت به سوی آسمان بالا می بریم و حاجات خود را از خدا می خواهیم.

 

 

• برای چهل مؤمن دعا کنید و بگویید:اللهمَّ اَغْفِر لِفُلانِ؛ پس به جای فلان، اسم آن مؤمن را بگویید، هم برای مومنینی که در دنیا هستند و هم مومنینی که از دنیا رفته اند.

دعا کردن برای مؤمنین می تواند به دو صورت ذکر شود:

همه مؤمنین را مد نظر قرار داده و چهل بار چنین بگویید:اَللهمَّ اغْفِرْ لِلْمُومِنین وَ الْمُؤمِنات.

یا نام چهل شخص را ببرید.

 

 

• مستحب است هفتاد بار استغفار کنید و بگویید:

اَستَغفرُالله ربی و اَتوبُ اِلَیه. (از پروردگار خود طلب آمرزش و مغفرت می کنم و به سوی او بازگشت می نمایم)

• مستحب است هفت بار بگویید:

هذا مَقامُ الْعائِذِ بکَ منَ النّار (این است مقام کسی که از آتش قیامت به تو پناه می برد)

 

 

اَلْعَفو، و سپس بگویید:ربِّ اغْفِرلی و ارْحَمنی و تُبْ عَلَیَّ اِنَّکَ انتَ التَّوّابُ الْغَفورُ الرَّحیم.

• نماز شب را می توان بدون سوره یا قنوت و خوابیده، نشسته یا در حال حرکت خواند چون مستحبی است.

• اگر وقت تنگ باشد می توان فقط به شفع و وتر یا وتر تنها اکتفا نمود.

• چنانچه مقداری از نماز شب را خوانده باشد و اذان صبح (طلوع فجر) سر رسد می تواند بقیه نماز شب را هم به نیت اداء بخواند.

• خواندن دو رکعت نافله صبح از شفع و وتر افضل است.

• برای عمل به اعمال مستحبی دیگر در نماز شب به کتب مبسوطه رجوع فرمائید.

حضرت امام حسن عسکری علیه السلام و نماز شب

آن زمان که امام در زندان صالح بن وصیف» زندانی بود، عده ای از بنی عباس پیش زندانبان آمدند و گفتند:

از جهت آب و غذا و استراحت، او را در تنگنا قرار بده!

صالح گفت:من با او چه کنم؟ دو نفر از بدترین و خطرناک ترین مأموران خود را بر آن امام گماشته ام:یکی به نام علی بن یارمِش» و دیگری به نام اقتاش»؛ اما آن دو نفر بر اثر معاشرت با حضرت دگرگون شده و اهل نماز و عبادت و روزه گشته و به مرحله ای عظیم رسیده اند. بعد زندانبان، آن دو نفر را فرا خواند و گفت:وای بر شما! در مورد این مرد چه رفتاری در پیش گرفته اید؟

گفتند:ما چه بگوییم در مورد کسی که روزها در حال روزه و تمام شب را به نماز و عبادت مشغول است و با کسی تکلّم نمی کند و به غیر از نماز و عبادت سخن نمی گوید؟

نماز خواندن حضرت به گونه ای بود که دشمن از آن تعریف می کرد. وقتی در زندانِ علی بن حزین بود، معتمد دائم خبر آن جناب را از او می پرسید.

زندانبان می گفت:او روزها روزه می گیرد و تمام شب را مشغول نماز و عبادت است.

• پیامبر اسلام:بر شما باد به شب زنده داری که آن شیوه شایستگان پیش از شماست و شب زنده داری مایه تقرب به خدا و بازداشتن از گناه است.

• علی ابن ابی طالب:شب زنده داری مایه سلامت بدن و خشنودی پروردگار و قرار گرفتن در معرض رحمت خدا و چنگ زدن به اخلاق پیامبران است.

• امام جعفر صادق:نماز شب چهره را سفید و نورانی می کند، نماز شب انسان را خوشبو می کند، نماز شب روزی می آورد.

رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم می فرماید:بر شما باد به اقامه نماز شب، زیرا نماز شب سنتی است از پیامبرتان رسول خدا . نماز شب عادت و رسم صالحان و پاکان است که قبل از شما بودند و نماز شب موجب دفع بلا و بیماریها و دردها از بدن می شود.»

دانش پزشکی، امروزه اثبات کرده که اگر شخصی در ساعت حدود 10 شب بخوابد و نیم ساعت قبل از اذان صبح بیدار شود (یعنی حدودا 7 ساعت خوابیدن) در ساعت حدود یک بامداد در بدن او برخی مواد شیمیایی شبیه مورفین» ترشح می شود و به عنوان گروهی اندروفین ها» و آنگفالین ها» نامگذاری شده اند واثر مستقیمی بر قسمتهای مختلف بدن، از جمله عضلات اسکلتی، دارند و در طول روز پس از آن، منجر به آرامش و راحتی عضلانی برای فرد می شوند.

ولی اگر هر چه خواب انسان بیشتر ادامه پیدا کند - یعنی حدود ساعت 10 صبح بیدار شود - احساس خستگی و کوفتگی عضلانی او بیشتر می شود؛ زیرا برخلاف حالت گذشته، اندروفین ها و آنگفالین ها» ترشح کافی پیدا نمی کنند. نماز پر فضیلت شب با اثر درخشان و بی نظیری که در ایجاد بهداشت خواب و تنظیم آن دارد، در این مورد نقش به سزایی دارد و انسان را به سوی آرامش عضلانی ناشی از ترشح این مواد شیمیایی درون زا سوق می دهد.

شادابی و افسردگی انسان پیش از آنکه تحت کنترل و اراده او باشد، تحت فرمان تغییرات مواد شیمیایی در سلسله اعصاب مرکزی انسان است. به طور مثال:افزایش یک ماده شیمیایی به نام دوپامین» در بدن سبب می شود، انسان بدون آنکه خود بخواهد، دچار افسردگی شود و کاهش این ماده نیز سبب شاد شدن غیر ارادی انسان می شود.

از جمله مواد شیمیایی که سبب شادی انسان می شود کورتیزول» می باشد. مقدار این ماده در داخل بدن انسان در ساعات سحرگاهی به شدّت افزایش می یابد.

در صورت بیداری انسان در این ساعات، لذت و شعف سرمست کننده ای نصیب او می شود که در تمام طول روز، بر زندگی او تأثیر می گذارد.

 

افزایش کورتیزول» در ساعات سحر و ارتباطش با سرخوشی صبحگاهی - که از مسلّمات پزشکی - است در واقع توجیه قابل توجهی است برای همه مضامین عرفانی ای که پیرامون اسرار سحر و فواید نماز شب» گفته می شود.

و به این ترتیب واضح است،

نماز شب و شب زنده داری برای انسان شادی و شعف به ارمغان می آورد و افسردگی و دل مردگی را از روح و جان او می زداید.

 

نماز شب در بیماری هایی از جمله موارد زیر تاثیر شگرفی دارد:1. افسردگی روانی 2. اختلال دو قطبی 3.شیزوفرنی 4.اضطراب 5. باعث شفای بیماری فشار خون و عادل آن میگردد 6. مالیخولیا 7. بیماری های مجاری تنفسی 8. مغز استخوان و پوکی 9.افزایش دفاع و ایمنی بدن 10.تنظیم کننده غدد بدن 11. کاهش سکته قلبی 12.کم خونی 13.تقویت عضلات قلب 14.کاهش عوارض پیش از قاعدگی 15. جلوگیری از عقیم شدن16. روده ها و از جمله مشکلات روده بزرگ را از بین می برد 17.تنگی نفس را از بین می برد .از بین بردن توهم و خیال پردازی 19.از بین برنده بیماری قند 20.از بین برنده بیماری

چهار درمان مهم غیر دارویی برای کنترل فشار خون مورد توجه است که عبارتند از:

با توجه به نقش بسیار مهم نماز (بخصوص نماز شب) در ایمن کردن بدن در مقابل استرسها و مشکلات دیگر، و اامی که نماز به شخص نمازگزار مبنی بر عدم مصرف الکل می دهد، می توان نماز (بخصوص نماز شب) را قدم مؤثری در کنترل و پیشگیری فشار خون تلقی کرد.

ملاتونین در پیشگیری و درمان بعضی از سرطان ها، مخصوصا آنهایی که وابسته به این هورمون هستند (مثل سرطان  -سرطان پروستات) مؤثر و مفید است.

پس با خواندن نماز شب و شب زنده داری، علاوه بر بهره بردن از اجر معنوی، باعث افزایش هورمون ملاتونین و در نهایت باعث جلوگیری از سرطان شویم.

همه سلولهای بدن در معرض هجوم فری رادیکالها» می باشند و یکی از اثرات ذرّات فری رادیکالها»، ابتلا به بیماری های مربوط به کهنسالی و پیری همچنین آایمر، پارکینسون و چین و چروک صورت و پیری زودرس می باشد.

از آنجا که ملاتونین از مؤثرترین عوامل پیش گیرنده و مقابله با فری رادیکالها» می باشد - چون ملاتونین نقش دفاعی دارد و مهم ترین عامل افزایش آن شب زنده داری و اقامه نماز شب است - می توانیم نماز شب را بهترین عامل زداینده بیماریها و مظاهر پیری، مانند چین و چروک صورت و غیره. بدانیم. طبق گفته پرفسور "راتید":اگر ملاتونین نبود، تمام سلولهای بدن در معرض مرگ بودند و انسان چند ساعت بیشتر زنده نمی ماند.

در این باره امام رضا علیه السلام می فرماید:

 

بر شما باد به نماز شب! هیچ بنده ای نیست که آخر شب بیدار شود و هشت رکعت نماز شب و دو

رکعت نماز شفع و یک رکعت نماز وتر بخواند و در قنوت آن 70 بار استغفار کند، مگر اینکه خداوند عمر او را طولانی می کند».

پیشوایان دینی ما که معارف و علم خود را از وحی الهی الهام گرفته اند، قرنها پیش به این حقیقت پی برده اند و به اقامه نماز شب توصیه نموده اند و آن را به عنوان بهترین عامل حفظ جوانی، طول عمر، شادی و نشاط معرفی کرده اند.

همان گونه که در صفحات قبل بیان کردیم نماز شب باعث ترشح هورمون ملاتونین می باشد.

کارایی ملاتونین دو برابر ویتامین E و 5 برابر گلوتاثیون و 500 برابر ماده صنعتی DMSOمی باشد. ملاتونین، اولین عنصر مکانیسم دفاعی بدن در برابر خطرها و بیماریهاست و در مقابل کلسترول (که سبب تنگی رگها می شود) و بسیار مضّر است، مقاومت کرده و با آن مبارزه می کند».

هورمون ملاتونین بر قدرت و توانایی مونوسیت های بالغ»، که یک نوع گلبول سفید بوده و در مکانیسم دفاعی بدن نقش مهمی دارد، می افزاید.

رسول خدا صلی الله علیه و آله می فرماید:

علیکم بصلاة اللیل فإنّها سنّة نبیکم و دأب الصالحین قبلکم و مطردة الداء عن اجسادکم»؛ بر شما باد به اقامه

نماز شب، که سنّت پیامبر شماست و شیوه صالحان پیش از شما و دور کننده درد و بیماری از جسمهایتان.

همان طور که گفته شد، نماز شب میزان هورمون ملاتونین را در بدن بالا می برد، این هورمون از سلولهای مغزی محافظت می نمایند. این امر از این لحاظ حائز اهمیت است که سلولهای مغز در صورت نابودی بازسازی نخواهند شد. پس شب زنده داری»، علاوه بر حفظ سلولهای مغز از گزند آسیب، نیروی فکر و اندیشه را نیز تقویت و شکوفا می سازد.

افزایش هورمون ملاتونین در اثر بیداری برای نماز صبح موجب مقابله با اثرات فری رادیکال ها و جلوگیری از پیری زودرسآایمر و پارکینسون می شود.

افزایش هورمون ملاتونین در نماز شب باعث حفظ سلول های مغز و شکوفایی نیروی فکر و اندیشه و افزایش توان گلبول های سفید در مکانیسم دفاعی بدن و در برابر کلسترول و تنگی عروق می شود. افزایش هورمون ملاتونین در نماز شب و صبح باعث حفاظت سلو ل های چشم شده و از کدر شدن عدسی یا کپسول جلوگیری می کند چنان که امام صادق (ع)فرمود:نماز شب دید انسان را زیاد می کند.

افزایش هورمون ملاتونین در نماز شب و صبح افزایش ترشح اندورفین ها و آنکفالین ها که عامل تنظیم خواب و ریلکسیشن بدن است را موجب می شود. گاز اوزن و تاثیرات شگرف درمانی آن از نظر علم پزشکی ثابت شده است که این گاز در زمان طلوع فجر تا طلوع خورشید از سطوح بالای آسمان به زمین می آید و اثرات مفید درمانی بر قلب و عروق، پوست، ریه و . دارد و این مهمترین خاصیت عبادت و بیداری در بین الطلوعین است.

 

بر طبق تحقیقات دکتر مدحت الشامی پزشک مصری، میزان ترشح ملاتونین در شب و سحر نیاز به هیچ دارویی ندارد به جز انجام عبادات و نیایش و دوری از گناهان که باعث آرامش روحی و روانی می شود و به تبع آن تاثیرات مثبت بر جسم و روان می گذارد. بیشترین حالت اورژانسی بیماری قلب پنج تا نه صبح است که با بیدار شدن در نماز صبح ترشح ملاتونین حداکثرشده و باعث جلوگیری از عوارض قلبی می شود.

وجود ملاتونین در چشم باعث محافظت از سلولهای چشم می باشد و از کدر شدن عدسی یا کپسول چشم - که دید را مختل می کند و موجب ابتلاء به بیماری آب مروارید» می شود - جلوگیری می کند. باز متذّکر می شویم که بالا بودن ملاتونین در بدن و چشم باعثش نماز شب (شب بیداری) می باشد.

همان گونه که امام صادق علیه السلام به این حقیقت اشاره کرده است:

صلاة اللیل. تجلو البصر»؛(43) نماز شب، دید انسان را نورانی می سازد.

خواب انسان به هورمون ملاتونین» بستگی دارد. ملاتونین یکی از هورمون های بدن است که هورمون های دیگر را در بدن تنظیم می کند.

رشد و تنظیم سوخت و ساز بدن، تنظیم قند خون، واکنش در برابر ترس و. فعالیت هایی از بدن هستند که هورمون ها آنها راتنظیم می کنند.

جالب توجه آن است که هورمون ملاتونین در پاسخ به تاریکی و فقط شب ها ترشح می شود و مقدار و درصد آن، هنگام شب ده برابر روز می باشد و به طور میانگین از حدود ساعت 9 شب شروع به ترشح نموده و تا نیمه شب ادامه می یابد.

وظیفه دیگر هورمون ملاتونین، کاهش دمای بدن است و کاهش حرارت بدن هنگام شب، به انسان این فرصت را می دهد تا راحت تر به خواب برود. یعنی هر چه ترشح ملاتونین بیشتر باشد، انسان خواب راحت تری دارد.

لازم به ذکر است که ترشح هورمون ملاتونین - مانند هورمون های دیگر - با بالا رفتن سنّ افراد کاهش می یابد؛ یعنی در سن بالا انسان آرامش و خواب کمتری دارد.

و اما دلایلی که باعث ترشح بیشتر هورمون ملاتونین می شود:در مصر دکتر مدحت الشامی» می گوید:ترشح هورمون ملاتونین در بدن انسان نیاز به استفاده از هیچ گونه دارویی ندارد، بلکه استفاده از شیوه صحیح زندگی، خصوصا انجام عبادات و دوری از کردارهای زشت و عادات ناپسند، می تواند با فراهم سازی آرامش روحی و روانی، بر افزایش ترشح این هورمون تأثیر شگرفی داشته باشد».شکی نیست که بهترین مظهر عبادتْ نماز است و یکی از پرفضیلت ترین نمازها، نماز شب؛ بنابراین، چه عبادتی همچون نماز شب می تواند آرامش روحی و روانی برای انسان به ارمغان بیاورد؟در نتیجه، با توجه به ویژگیهای نماز شب و آرامش روحی حاصل از آن، می توان آن را بهترین عامل برای افزایش ترشح هورمون ملاتونین قلمداد نمود.

منبع:بیوته